โรคหอบหืด (Asthma)

       โรคหอบหืด (Asthma) คือ โรคที่มีการอักเสบเรื้อรังของหลอดลม ทำให้เยื่อบุและผนังหลอดลมตอบสนองต่อสิ่งกระตุ้นจากภายในและสิ่งแวดล้อมมากกว่าปกติ ส่งผลให้หลอดลมตีบแคบจากภาวะหลอดลมหดเกร็งส่งผลให้หายใจไม่สะดวก มีเสียงหวีด ไอ 
แน่นหน้าอก และรู้สึกเหนื่อยหรือหอบ ในบางครั้งอาจมีอาการหอบรุนแรงจนทำให้ออกซิเจนไปเลี้ยงส่วนต่าง ๆ ของร่างกายไม่เพียงพอ เป็นอันตรายถึงชีวิตได้

โรคหอบหืดและโรคหืด เหมือนหรือแตกต่างกันอย่างไร ?

โรคหอบหืดและโรคหืดคือโรคเดียวกัน บางครั้งเรียกหอบหืดในกรณีที่มีอาการหอบร่วมด้วย ส่วนในโรคหืดนั้นผู้ป่วยอาจไม่มีอาการหอบ มีเพียงอาการไอเรื้อรัง หายใจมีเสียงหวีด ซึ่งเกิดจากการอักเสบในหลอดลมและมีหลอดลมตีบ แต่ไม่ถึงขั้นหอบ

ปัจจัยกระตุ้น

• สารก่อภูมิแพ้ เช่น ขนสัตว์ ไรฝุ่น ละอองเกสรดอกไม้ และควันมลพิษ

• มีการติดเชื้อระบบทางเดินหายใจ

• การเปลี่ยนแปลงของสภาพอากาศ

• โรคประจำตัว เช่น โรคภูมิแพ้  โรคถุงลมโป่งพอง และโรคหลอดลมอักเสบ

• การออกกำลังกาย 

• ความเครียด

• การรับประทานยาบางตัว เช่น ยาต้านเกล็ดเลือด แอสไพริน (Aspirin), ยาต้านการอักเสบกลุ่ม NSAIDs และยาลดความดันโลหิตกลุ่มบีตาบลอกเกอร์ (Beta-blocker)

• กรรมพันธุ์ ประวัติคนในครอบครัวเป็นโรคหอบหืด โรคภูมิแพ้

อาการบ่งชี้โรคหอบหืด

• อาการไอ เฉพาะเวลาออกกำลังกาย อากาศเปลี่ยน หรือเฉพาะตอนกลางคืน

• หายใจเสียงหวีด

• หายใจติดขัด แน่นหน้าอก หอบ

• อาการเป็นมากตอนกลางคืน จนทำให้นอนไม่ได้ หรือตื่นเพราะเหนื่อยกลางดึก

• อาการจะกำเริบ เมื่อสัมพันธ์ตัวกระตุ้นต่างๆ (Allergens)

• เมื่อใช้ยาหรือพ่นยาขยายหลอดลมแล้วอาการดีขึ้น 

• มักมีประวัติ เช่น โรคภูมิแพ้ โรคถุงลมโป่งพอง โรคหลอดลมอักเสบ

การวินิจฉัย

แพทย์จะวินิจฉัยโรคหอบหืดโดยซักประวัติ ตรวจร่างกาย ร่วมกับการทดสอบสมรรถภาพปอด

(Pulmonary function test) ซึ่งมีความแม่นยำในการวินิจฉัยภาวะหลอดลมตีบจากหอบหืด

และวินิจฉัยแยกโรคอื่น ๆ ในขณะที่ผลเอกซเรย์ปอดของผู้เป็นโรคหอบหืดมักจะไม่พบความผิดปกติใด ๆ

การทดสอบสมรรถภาพปอด (Pulmonary function test)  มี 2 วิธี ดังนี้

1. การตรวจสมรรถภาพปอดด้วยวิธี Spirometry ซึ่งเป็นวิธีมาตรฐานในการตรวจวัดปริมาตรของอากาศที่หายใจเข้าและออกจากปอด รวมถึงประสิทธิภาพของปอดในการลำเลียงออกซิเจนเข้าสู่กระแสเลือด โดยแพทย์จะให้ยาขยายหลอดลมและให้ผู้ป่วยหายใจเข้าเต็มที่แล้วเป่าลมหายใจออกให้เร็วและแรงผ่านเครื่อง Spirometer เพื่อวัดค่าปริมาณอากาศที่ผู้ป่วยสามารถหายใจออกใน 1 วินาที เทียบกับค่าปริมาณของอากาศเมื่อหายใจออกทั้งหมด เมื่อนำผลมาพิจารณาประกอบกับอาการของผู้ป่วยก็จะสามารถบอกถึงระดับความรุนแรงของโรคได้

   
   

2. การตรวจ Peak Expiratory Flow (PEF) เป็นการตรวจสมรรถภาพปอดโดยใช้เครื่อง Peak Flow Meter โดยให้ผู้ป่วยสูดลมหายใจเข้าให้เต็มปอดแล้วเป่าออกให้แรงที่สุดเพื่อวัดค่าความเร็วสูงสุดของลมที่เป่าออกได้ หากค่าที่วัดได้ต่ำกว่าปกติอาจเป็นไปได้ว่าเกิดจากภาวะหลอดลมตีบ

การดูแลรักษา

การรักษา ประกอบด้วยยากิน ยาฉีด และยาสูดพ่น ขึ้นอยู่กับแพทย์พิจารณาเลือกยาตามความรุนแรงและความถี่ของโรค

1. ยารับประทานจะออกฤทธิ์ในการรักษาช้ากว่ายาฉีดและยาสูดพ่น มีผลข้างเคียงต่ำ ประกอบด้วย

   ยาแก้แพ้ (Anti- histamines drug) , ยาสเตียรอยด์ (Corticosteriod drug), ยาขยายหลอดลม (Bronchidilator drug)

2. ยาฉีดจะออกฤทธิ์รวดเร็ว แต่ต้องได้รับในระยะเวลาและปริมาณที่เหมาะสม

3. ยาพ่นมีทั้งแบบบรรเทาอาการ และแบบควบคุมอาการกำเริบ

3.1 ยาพ่นบรรเทาอาการ เป็นยาขยายหลอดลมที่ออกฤทธิ์เร็ว ใช้เมื่อมีอาการหอบหืดกำเริบเฉียบพลัน สามารถพ่นได้ 3-5ครั้ง ห่างกันทุก 5 นาที หากอาการไม่ทุเลาลงให้รีบไปโรงพยาบาล

3.2 ยาพ่นควบคุมอาการ เป็นยาขยายหลอดลมที่มีส่วนผสมของสเตียรอยด์ออกฤทธิ์นาน

ช่วยการอักเสบของหลอดลม ต้องใช้อย่างสม่ำเสมอ แม้ไม่มีอาการ เพื่อความคุมการกำเริบซ้ำของโรค

ภาวะแทรกซ้อนจากโรคหอบหืด

• โรคหืดเป็นสาเหตุของอาการไอเรื้อรัง กรดไหลย้อนเรื้อรัง และโพรงจมูกอักเสบเรื้อรังได้

• ปอดอักเสบ (Pneumonia)

• ภาวะขาดน้ำ (Dehydration)

• ภาวะปอดแฟบ (Lung atelectasis)

• ภาวะหายใจล้มเหลวเฉียบพลัน (Acute respiratory failure)

ข้อควรปฏิบัติ

• เลี่ยงสารก่อภูมิแพ้ ที่เป็นสาเหตุกระตุ้นอาการ

• การดูแลสุขภาพทั่วไป เช่น พักผ่อนให้เพียงพอ ออกกำลังกายที่เหมาะสม ไม่หักโหม

  รับประทานอาหารที่มีประโยชน์

• การรักษาหรือควบคุมโรคอื่นที่เป็นสาเหตุส่งเสริม เช่น โรคภูมิแพ้ โรคไซนัสอักเสบ โรคหลอดลมอักเสบ

• งดสูบบุหรี่

• เมื่อมีอาการควรหยุดทำกิจกรรมนั้น ๆ และนั่งพัก 

• พ่นยาขยายหลอดลมฉุกเฉินให้ถูกต้องตามที่แพทย์หรือเภสัชกรแนะนำ

• หากพ่นยาติดต่อกัน 3- 5 ครั้ง  แต่อาการไม่ทุเลาลงให้รีบไปโรงพยาบาล

พ.ญ. ทิพย์ทิวา นนทมา